jump to navigation

DĂ«shmia e Femi Cakollit “Si dhe pse u bĂ«ra i KrishterĂ«?”

Postuar tek: Femi Cakolli

Fëmijëria dhe rinia ime: prej myslimanizmit deri te ateizmi

Ashtu si shumĂ« bindje tĂ« shumta qĂ« njĂ« fĂ«mijĂ« i merr nga familja e tij, edhe me mua ishte njĂ«soj, dhe ndĂ«r to ishte feja, pĂ«rkatĂ«sisht formimi mbi religjionin. MegjithĂ«se rrjedh nga njĂ« familje me besim mysliman, unĂ« gjithsesi trashĂ«gova nĂ« jetĂ«n time disa njohuri dhe praktika islame. Edhe sot mĂ« kujtohen kĂ«to pikĂ«pamje tĂ« dikurshme mĂ«simesh: feja myslimane asht feja ma e pastĂ«r; feja myslimane asht ma drejta; Muhamedi asht profeti i fundit dhe ma i dashtuni i PerĂ«ndisĂ« çdo fĂ«mijĂ« lind mysliman; myslimanĂ«t kanĂ« bajramin, xhaminĂ«, Kuranin, hoxhĂ«n, duhet falur dhe kaq. Dhe kur u rrita, nĂ« mesin e rinisĂ« sonĂ« tĂ« atĂ«hershme “revolucionare” ishte turp qĂ« t’i besosh dhe t’i zbatosh kĂ«to gjĂ«ra, ose tĂ« besosh ekzistencĂ«n e Zotit, dhe mĂ« turp tĂ« merresh me xhami ose me kishĂ«, sepse “feja e shqiptarit asht shqiptaria”. MegjithĂ«se ne edhe si familje, sidomos vĂ«llezĂ«rit mĂ« tĂ« mĂ«dhenj, ishin veprimtarĂ« ilegal tĂ« çështjes kombĂ«tare, tĂ« organizuar nĂ«pĂ«r grupe tĂ« ndryshme, i ndikuar nga ata dhe literatura qĂ« kishin me baza patriotike dhe markisto-leniniste, tĂ« gjitha kĂ«to nĂ« mua krijuan njĂ« opinion tĂ« ri, se nuk ka Zot. Prandaj si i ri tani mora pikĂ«pamje tĂ« reja mbi çështjet fetare: se nuk ka Zot, por se natyra Ă«shtĂ« vetĂ« Zoti; se Kurani s’ështĂ« libĂ«r i shenjtĂ«; se islamizmi Ă«shtĂ« lĂ«vizje nacionaliste arabe, e neve nuk na duhet aspak, se ne pĂ«r fe kemi shqiptarinĂ« dhe se besa Ă«shtĂ« prifti i shqiptarisĂ«; se hoxhallarĂ«t janĂ« spiunĂ«t mĂ« tĂ« mĂ«dhenj tĂ« SerbisĂ«; se hoxha nuk hip nĂ« minare pa pare; se shkenca Ă«shtĂ« pĂ«rgjigje e çdo gjĂ«je etj.

Një përpjekje për t’u bërë hoxhë!

Babai im ishte hoxhë fshati për shumë vjet, dhe me një mënyrë edhe përmes tij njihja të fshehtat e praktikës fetare të klerikëve myslimanë, të literaturës islame, si dhe shkallën e injorancës dhe të primitivizmit të turmës islame (xhematit) në xhami dhe në jetë. Babai im kërkonte prej meje që të regjistrohesha në medresën e Prishtinës. Ishte viti 1985. Isha në vitin e dytë të shkollës së mesme. Unë nuk kisha dëshirë për këtë, edhe pse u bënë shumë përpjekje, në fund doli se nuk u pranova në këtë medrese. Më kujtohet, kur komisioni për pranimin e nxënësve të ri më pyeti për tri çështje: 1. Na e thuaj (a di) ndonjë dovë (lutje) n’arabisht? E unë nuk e thashë mirë përgjigjen. 2. A e ke Kuranin n’shpi? Unë iu përgjigja, jo! 3. A don me u ba hoxhë katuni more djal? Iu thashë, jo, pasi kjo pyetje më tingëllonte një ironi dhe cenueshmëri të padurueshme!

Pse nuk u bëra hoxhë katundi?

SĂ« pari, kisha frikĂ«, kur mendoja se nesĂ«r, unĂ« si i ri, kur dikush do tĂ« vdiste, e zakonisht kisha tremĂ« nga tĂ« vdekurit, veçanĂ«risht nga tĂ« vjetĂ«rit, dhe po llogaritja se unĂ« do tĂ« jem i obliguar t’i laja ata (“me e la xhenazen”), kurrsesi ta pranojĂ« kĂ«tĂ« ofertĂ« hoxhollaku. Paramendo, njĂ« tĂ« ri 18 vjeçar si hoxhĂ«, duke e larĂ« njĂ« plak 90 vjeçar tĂ« vdekur, lakuriq. O Zot, si mund tĂ« pĂ«rballet kĂ«shtu kjo jetĂ« fetare pata menduar, dhe çfarĂ« Zoti Ă«shtĂ« ai i cili kĂ«rkon prej meje diçka tĂ« tillĂ«. GjĂ«ja e dytĂ« ishte, se nĂ«se unĂ« bĂ«hesha hoxhĂ«, mĂ« s’kisha mundĂ«si tĂ« jem me shokĂ«t dhe shoqet e mia. S’kisha mundĂ«si tĂ« luaja mĂ« futboll, tĂ« lahesha nĂ« lum, tĂ« shikoj sportin nĂ« televizion, s’mund tĂ« merresha me krijime, s’mund t’i kisha veshur ato rroba qĂ« i dĂ«shiroja etj. GjĂ«ja e tretĂ«, mua mĂ« dukej sikur po i tradhtoj idealet e rinisĂ« sonĂ« tĂ« atĂ«hershme qĂ« sakrifikohej nĂ«pĂ«r burgje pĂ«r idealet e kombit, sepse si hoxhĂ« mĂ« unĂ« nuk do tĂ« kisha aq shumĂ« kredibilitet i tĂ« qenĂ«t patriot, revolucionar etj.

ÇfarĂ« do tĂ« kisha si hoxhĂ«: fshatarĂ«t do mĂ« respektonin formalisht; do tĂ« kisha me vete njĂ« tufĂ« pleqsh qĂ« nuk tĂ« dĂ«gjojnĂ« e as nuk tĂ« kuptojnĂ« mirĂ«; do tĂ« kisha rast t’i marrĂ« para pas çdonjĂ«rit qĂ« do tĂ« vdiste nĂ« “vilajetin” tim, dhe do t’i prisja ofertat e ramazanit e kĂ«shtu me radhĂ«. Me njĂ« mĂ«nyrĂ« po kuptoja se thirrja si hoxhĂ« mĂ« izolonte nga jeta, nga rinia, nga ideali, nga horizonte tĂ« reja tĂ« dijenisĂ«, nga privimi i lirisĂ« çfarĂ« unĂ« e Ă«ndĂ«rroja ta kem nĂ« thellĂ«sitĂ« e shpirtit tim, dhe assesi tĂ« pajtohesha me kĂ«tĂ« fat, pasi qĂ« nuk kisha se me çfarĂ« tĂ« krenohesha edhe si i ri edhe si shqiptar. ShpeshherĂ« mendoja tĂ« shkruaja njĂ« roman mbi kĂ«to ngjarje. Deri nĂ« kĂ«tĂ« moshĂ«, dhe deri sa kam mbaruar shkollĂ«n e mesme nuk kam ditur se shqiptarĂ«t janĂ« edhe tĂ« krishterĂ« edhe myslimanĂ«. Madje nuk kam ditur as pĂ«r popujt e tjerĂ«. Mendoja se gjithĂ« njerĂ«zimi Ă«shtĂ« myslimanĂ«, pĂ«rveç serbĂ«ve. I ndikuar nga botĂ«kuptimi islam urrejtja ime nĂ« atĂ« kohĂ« ndaj serbĂ«ve ishte vetĂ«m pse ata ishin “kryqali”, por jo se ata ishin armiqtĂ« dhe shtypĂ«sit tanĂ«, kĂ«tĂ« e mĂ«sova vetĂ«m nga atdhetarĂ«t.

Rinia studentore: faza e vetëdijesimit dhe e analizimit

Në Prishtinë erdha për të studiuar letërsinë shqiptare në vitin 1989, me një motiv kryesor që të njoh më mirë shpirtin, letërsinë dhe historinë e kulturës sonë. Tani kisha një përkushtim shumë të madh duke lexuar libra të ndryshme edhe sipas zgjedhjes sime të lirë, duke dëgjuar profesorë të ndryshëm, duke marrë pjesë nëpër takime dhe supoziume të ndryshme, duke jetuar në një ambient të ri etj. Këto ndikonin në mua që më analitikisht t’i gjeja përgjigjet për disa çështje të kahershme. Dhe ndodhnin disa ballafaqime të reja në mendjen time. Banoja në konvikt, dhe në dhomë kisha një cimer që ishte shqiptar katolik, nga Stublla e Vitisë. Mësova nga letërsia dhe historia jonë se dikur gjithë shqiptarët kanë qenë të krishterë, dhe se ka edhe tani, dhe se ka kishë të tillë edhe në Prishtinë, se letërsia jonë kombëtare, rreth 300 vjet, pandërprerë, prej fillimit, është shkruar kryesisht prej priftërinjve katolikë apo ortodoksë. Zelli që ta studioja më mirë një lëndë të vitit të parë, Letërsia e vjetër shqiptare, më çoi deri tek kisha katolike në Prishtinë, dhe kjo e dyta më çoi deri tek kisha protestante, po ashtu në Prishtinë, për të kërkuar më shumë literaturë kishtare, religjioze dhe psikologjike.

Krahasimet dhe burimet civilizuese

Zbulimi i këtyre dy kishave në të menduarit tim zgjoi interesim lidhur me praktikimin e jetës së krishterë. Ndërkohë, u ndesha edhe me më shumë fakte të tjera, se: xhamia e madhe në Prishtinë, para 280 vjetëve kishte qenë kishë, madje në oborr të saj kishte qenë varri i Pjetër Bogdanit; se ndërtesa e teatrit kombëtar kishte qenë kishë; se një kishë tjetër ishte rrënuar në Prishtinë, dhe në vend të saj ishte ndërtuar një ndërtesë tjetër; se para Hotel Grandit në Prishtinë deri 37 vjetëve kishte pasur edhe aty një kishë dhe ishte rrënuar; se kishte ende familje të shumta që në fshehtësi praktikonin fenë krishtere, kurse formalisht për opinion ishin myslimanë etj. Një gjë tjetër që vëreja ishte edhe krahasimi i ritualeve dhe jetës fetare ndërmjet kishës dhe xhamisë, ndërmjet priftit dhe hoxhës, ndërmjet Biblës dhe Kuranit, ndërmjet kulturës krishtere dhe islame, ndërmjet vendeve perëndimore dhe lindore. P.sh. derisa në meshë kam parë edhe të rinj, vajza dhe fëmijë, në xhami kryesisht shihja pleq.

Edhe pse populli ynĂ« me shumicĂ« myslimane vĂ«reja qĂ« ata mĂ« shumĂ« i zinin besĂ« priftit sesa hoxhĂ«s. Prifti fliste gjuhĂ«n shqipe, hoxha arabishten dhe herĂ«-herĂ« njĂ« shqipe shumĂ« tĂ« varfĂ«r. Krahasimet janĂ« tmerruese. Fillova qĂ« tĂ« lexoj librin “Rrethimi i ShkodrĂ«s” tĂ« Marin Barletit. NdĂ«r tĂ« tjera atje shohim pĂ«rshkrimin e bukurisĂ« (e veshur me lloj fustanelle, nĂ« tĂ« bardha dhe nĂ« tĂ« zeza, me flokĂ« tĂ« gjata pĂ«r shpine) dhe tĂ« trimĂ«risĂ« sĂ« gruas shqiptare, (shkel mbi kufomĂ«n e burrit tĂ« saj dhe hedh zjarr nga kĂ«shtjella kundĂ«r armiqve). Duke i lexuar kĂ«to pĂ«rshkrime nga ky libĂ«r, nĂ« shtĂ«pinĂ« time, nĂ« mua krijoheshin dy parafytyrime. I pari, nĂ«na shkodrane, e para 500 vjetĂ«ve, (e bukur, trimĂ«reshĂ«, atdhetare) dhe nĂ«na ime, sot (me bukurinĂ« e saj tĂ« mbuluar me petkat e urryera nga shkodrania, ndĂ«rsa atributi kryesor i personalitetit tĂ« saj ishte “tĂ« heshtĂ«sh”, “tĂ« lindĂ«sh”, “tĂ« shĂ«rbesh”).

Nga historia jonë kombëtare mësova një mësim të madh se tek iliro-shqiptarët nuk ka ndonjë institucion më të vjetër sesa kisha e krishterë e cila ka një vazhdimësi 2000 vjeçare. Asgjë tek shqiptarët nuk ka më të vjetër sesa kisha e Krishtit, gjithë të tjerat ose janë më të reja ose janë ndryshuar. Dhe sot vetëm kishës së krishterë në mes shqiptarëve i ndodh që të jetë edhe vlerë themelore fetare dhe kombëtare.

Krahasimet e vlerave shpirtërore: krishterimi dhe islamizmi

Në atë kohë jo s’e kisha ndonjë formim teologjik mbi këto çështje, por unë duke u nisur nga kontaktet që kisha formuar me të krishterët, si dhe duke ditur çfarë është jeta islame, me kohë vëreja disa dallime të mëdha. Të krishterët, sidomos ata ungjillorë, këmbëngulnin në të jetuarit e shenjtë, në falje, në pendim, në dashuri, në emancipim të vazhdueshëm frymor, prej myslimanëve nuk kërkohet asnjëherë. Kur fillova qa ta lexojë Biblën, ndër të tjera hasa dhe në historinë tonë. Bibla përmendte Ilirinë, Dalmacinë, Apolloninë dhe Nikopojën, prandaj kjo më dukej më afër, përderisa Kurani, të cilin shumë më vështirë e kuptoja, më dukej shumë më i largët. Biblën e vëreja si një histori enciklopedike e dijës së shumë popujve, kurse Kuranin më tepër si një rezyme biblike jo e qartë arabe.

Të bëhesh i krishterë kërkohej një kontakt apo një përjetim i Zotit, kurse si mysliman kjo pretendohej se trashëgohej qysh prej paralindjes. Kjo mendësi e trashëgimisë së besimit ose të religjionit është gabimi më serioz i doktrinës religjioze, pasi që kurrë nuk do të ketë rilindje frymore të besimtarëve. Ne kuptojmë se gjenet, pasuria, të mirat materiale kulturore trashëgohen, por jo edhe idetë, apo religjionet. Tek krishterimi unë gjeta një liri dhe tolerancë më të madhe, se sa tek islamizmi. Nuk ka ndonjë krahasim më të mirë të jetës dhe veprës së Krishtit dhe Muhamedit për të kuptuar dallimet mes krishterimit dhe islamizmit. Jezusi e jep jetën e tij për ne mëkatarët që të shpëtojmë kurse Muhamedi i vret ata që nuk besojnë si ai. Jezusi i ringjall njerëzit kurse Muhamedi vret. Jezusi nuk ishte kurrë i martuar, e Muhamedi kishte 14 gra etj.

Gjoni dhe feja jonë e vjetër

Mbaja mend nga babai im dhe nga dĂ«shmitarĂ« tĂ« tjerĂ« duke dĂ«shmuar se ne dikur si familje, tĂ« ardhur para 170 vjetĂ«ve nga fushat e Leskocit, paraardhĂ«sit tonĂ« kanĂ« qenĂ« tĂ« krishterĂ« ortodoksĂ«, dhe se Gjon ishte emri i paraardhĂ«sit tonĂ« tĂ« fundit tĂ« krishterĂ« i cili kishte kaluar nĂ« besimin mysliman. Qysh nga fĂ«mijĂ«ria kisha njĂ« respekt dhe tingĂ«llim tĂ« mahnitshĂ«m pĂ«r kĂ«tĂ« emĂ«r. StĂ«rgjyshi ynĂ« ishte Gjoni, dhe prej tij e deri tej unĂ« na ndanin vetĂ«m 11 breza. NĂ« vitin 1991, pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« kisha nĂ« dorĂ« DhiatĂ«n e Re, dhe njĂ«ri nga ungjijtĂ« quhej “ungjilli i Gjonit”, dhe ky ishte njĂ« ungjill i cili nĂ« mĂ«nyrĂ« themeltare mĂ« fliste Zoti. Para vitit 1990 jo vetĂ«m nĂ« familjen tonĂ« por nĂ« tĂ« gjitha tĂ« anĂ«s sonĂ« festohej me njĂ« mĂ«nyrĂ« Krishtlindja (populli e quan Bozhiqi), pastaj ShĂ«n Gjergji, ShĂ«n Mitri etj.

Besimi në Jezus Krishtin

Ishte marsi i vitit 1992, kur unë përfundimisht ia dorëzova zemrën time Jezusit si Zotit dhe Shpëtimtarit tim. Zoti më kishte dhënë një vëgim, dhe aty më thërriste që unë të bëhesha prift i tij (i ndarë për të, i veçuar prej tij, i dedikuar për të). Ky ishte një përjetim personal, dhe unë iu dorëzova kësaj thirrjeje hyjnore të Perëndisë. Unë kisha një përjetim personal të bekimeve të Zotit mbi mua. Jezusin e pranova në jetën time, duke qenë sundimtari dhe zotëruesi im. Bëra lutjen e shpëtimit dhe të pendimit prej mëkateve, dhe kjo ishte lutja ime e parë bërë Zotit plotësisht në gjuhën shqipe. Kisha një çlirim dhe një prekje shpirtërore. Për ta zhvendosur besimin tek Krishti, askush tjetër nuk më detyroi. Në këtë vendim unë isha vetë i zoti. Krishti nuk kërkoi prej meje se duhet ta ndërroja emrin dhe mbiemrin tim, as të kisha ndonjë petk të veçantë, as ndonjë imazh të veçantë, as për ta spiritualizuar këtë besim, por thjesht që jeta ime ta kënaqte Zotin dhe që zemra ime të shortohej për të, e as që të bëhesha katolik apo ortodoks, por që të isha ndjekës i tij personal, dishepull i tij.

Kundërshtitë e besimit tim protestant

Besimin tim fillova që ta shfaq së pari në kishën protestante në Prishtinë, e pastaj edhe në familjen time, dhe tek rrethi im më gjerë. Gjithkund korrja reagime të ashpra në emër të disa parullave të mëdha. Më parapara për cilindo njeri apo ideologji që flisja nuk kishte reagime të tilla, as për Budën, as për Konfuçin, as për Platonin, as për Muhamedin, Abrahamin, as për Marksin, as për Leninin etj., por për Krishtin, kishte një averzion të madh. Kështu kuptova që në fillim luftën frymore, dritën nga errësira. Bibla thotë që terri dhe djalli e kundërshton Krishtin, i cili vjen nga qielli, nga drita, kurse bota është gati që të marrë gjithçka që vjen nga vetvetja e saj. Kundërshtimet ishin, dhe vazhdojnë që të jenë edhe sot nga njerëz apo grupacione të ndryshme.

MĂ« kujtohet kur isha ftuar nga disa inspektorĂ« serbĂ« nĂ« bisedĂ« informative lidhur me besimin dhe veprimtarinĂ« time. Ata mĂ« ironizonin duke mĂ« thĂ«nĂ« “ti je lind mysliman, dhe ashtu duhesh tĂ« vdesĂ«sh. Pse tĂ« intereson Krishti, ai Ă«shtĂ« i yni, ju jeni me turq, me arabĂ«. DĂ«gjoje atin tĂ«nd, dhe se krejt shqiptarĂ«t jeni myslimanĂ«”. Policia serbe, disa herĂ« mĂ« kishte marrĂ« nĂ« pyetje dhe kishte kontrolluar banesĂ«n time, duke dyshuar se unĂ« jam spiun i CIA-s, sĂ« bashku me tĂ« gjithĂ« ungjillorĂ«t e PrishtinĂ«s. Madje nĂ« gazetĂ«n “Jedinstvo”, dhe “Politika”, po botohej nĂ« fejton kundĂ«r nesh dhe lĂ«vizjes ungjillore nĂ« KosovĂ«, kurse njĂ« “gazetar”, posaçërisht po pĂ«r kĂ«tĂ« temĂ« shkroi njĂ« libĂ«r lidhur me ne, nĂ« dy vĂ«llime, i quajtur “Ubij bliznog tvoga”.

Po ashtu mĂ« kujtohet, ishte viti 1995, kur disa politikanĂ« shqiptarĂ«, tĂ« cilĂ«t kishin dĂ«gjuar pĂ«r kĂ«tĂ«, mĂ« ftuan nĂ« bisedĂ«, dhe ata ishin tĂ« bindur se ne vĂ«rtet ishim bashkĂ«punĂ«torĂ« tĂ« CIA-s. UnĂ« po u sqaroja se nuk Ă«shtĂ« ashtu, ndĂ«rsa njĂ«ri prej tyre mĂ« thoshte “dashtĂ« Zoti qĂ« tĂ« jeni, pse jo, dhe s’keni nevojĂ« qĂ« tĂ« na tregoni”. ShumĂ« tĂ« tjerĂ«, nga shqiptarĂ«t, mĂ« thoshin se ne kemi lidhje me “shkie”. KatolikĂ«t na quanin si “laramana”, dhe se ne s’mund tĂ« ishim tĂ« krishterĂ« pasi qĂ« nuk kishim lindur tĂ« tillĂ«. Disa nga shokĂ«t e mi mĂ« quanin pĂ«r tĂ« çmendur sepse po merresha me fe, me gjĂ«ra tĂ« kota. IntelektualĂ«t na quanin sekt, disa tĂ« tjerĂ« se besimin e kam ndĂ«rruar pĂ«r tĂ« holla. Ishte viti 1996, kur mĂ« thirri nĂ« hoxhĂ« i rĂ«ndĂ«sishĂ«m i PrishtinĂ«s nĂ« bisedĂ«, dhe ai kĂ«rkonte prej meje botĂ«risht qĂ« ta mohoj kĂ«tĂ« besim, sepse sipas tij shumĂ« veta myslimanĂ« do ta marrin kĂ«tĂ« besim.

Në vitin 1998 Krishtin pranoi edhe babai im ashtu sikur edhe shumë anëtarë të tjerë të familjes sime. Jezusi ka paralajmëruar se për shkak të tij do të kemi persekutime dhe përjashtime. Unë jam i kënaqur dhe me paqe dhe me besim të sigurt dhe aktiv duke përmbushur dy porositë e mëdha të Zotit Krisht: Duajeni Perëndinë me gjithë qenien tënde dhe duaje të afërmin tënd si vetveten si dhe të përhapim mbretërinë e Perëndisë tek çdo njeri. Edhe për kundërshtimet ndaj besimit duhet falënderuar Perëndia. Çfarë besimi do të ishte ai në qoftë se nuk do të kishte sprova të ndryshme.

Zoti ju bekoftë!